وبلاگ

زنو استروژن ها1، استروژن های خارجی هستند که به صورت گسترده در ترکیبات صنعتی استفاده می شوند و علی رغم اینکه از لحاظ شیمیایی با استروژن های طبیعیِ ساخته شده توسط سیستم غدد داخلی بدن متفاوت هستند، اما دارای اثرات استروژنی در موجودات زنده می باشند Wolstenholn et al., 2010)). به این مواد، ” عوامل فعال هورمونی” و یا” مختل کننده های هورمونی[1] ” نیز گفته می شود(Kandaraki et al., 2009) . حضور فراگیر این مواد استروژنی، نگرانی عظیمی برای سلامت افراد و جمعیت ها می باشد Vidaeff., 2005) & (Sever. این مواد شیمیایی، به همراه پس آب منازل یا کارخانجات، وارد آب فاضلاب و
چرخه ی آب محیط می گردند و گیاهان و آبزیان را آلوده می کنند. تحقیقات، وجود زنواستروژن ها را در نارسایی های پزشکی مختلفی اثبات کرده است و در ده سال گذشته مطالعات علمی، شواهد زیادی را مبتنی بر عوارض سوء این مواد شیمیایی در سلامت انسان نشان داده است

 

          بیس فنول آ[2]، عمدتاً در ساخت پلاستیک های پلی کربناتی، اپوکسی رزین، برخی از مواد دندان پزشکی وبه عنوان ماده ی غیر پلیمری اضافه شونده به پلاستیک ها استفاده می شود. بیس فنول آ در 93% نمونه های ادراری در ایالات متحده تشخیص داده شده است؛ که نشان می دهد به میزان زیادی وارد بدن می شود(Vidaeff & Sever., 2005) . بیس فنول آ می تواند در سنتز و کلیرانس هورمون مداخله کند و همچنین بیان ژن گیرنده ها ی هورمون و فعالیت ژن بافت های هدف را تغییر دهد .(MacLusky et al., 2005)

 

یادگیری و حافظه از موضوعاتی است که بیشترین مطالعه در علوم اعصاب را به خود اختصاص داده و برای فهمیدن مکانیسم های سلولی و مولکولی آن شیوه های متفاوتی به کار گرفته شده است (Kim & junng 2006; Wang et al., 2006). تحقیقات فراوان نشان داده اند که مکان های مختلفی از مغز در فرایندهای حافظه و یادگیری دخالت دارند. از طرف دیگر بررسی های بی شماری در زمینه ی کشف مکانیسم های عصبی درگیر در این دو فرایند صورت گرفته است. اما با این وجود، مکانیسم های مؤثر در حافظه و یادگیری به حدّی متنوع و پیچیده هستند که برای شناخت کلیّه ی این مکانیسم ها بایستی تحقیقات گسترده تری صورت بگیرد (Kandel et al., 2000).

 

     یادگیری احترازی [3]، یکی از انواع حافظه و یادگیریِ غیر اظهاری است که در آن هر فرد رفتار یا پاسخی را برای اجتناب از یک موقعیت ناخوشایند یا استرس زا یاد می گیرد. این رفتار، شامل دوری کردن یا حذف شخص از آن موقعیت می باشد  .(Michael 2003)یادگیری احترازی، شامل دو نوع فعال و غیرفعال است. در نوع فعال، شرط اجتناب، به بروز پاسخ خاصی در حیوان بستگی دارد. ولی در نوع غیر فعال، به عدم پاسخ فرد وابسته است. یادگیری احترازی غیر فعال، نوعی فعالیت یادگیری ارتباطی[4] وابسته به هیپوکامپ محسوب می شود (Simonyi et al., 2007).

 

      دانشمندان علوم اعصاب در مورد نقش مهم هیپوکامپ در تشکیل حافظه های جدید پیرامون اتفاقات تجربه شده اتفاق نظر دارند (Squire & Schacter., 2002). قسمتی از این نقش هیپوکامپ، شرکت در تشخیص وقایع، مکان ها و محرکات جدید می باشد  .(VanElzakker . et al., 2008) هیپوکامپ، بیشترین تأثیر را در فرایند حافظه داشته و شاید بتوان گفت که ساختار اصلی مغزی در فرایندهای تقویت، به خاطر آوری و خاموش سازی حافظه در انسان است(Izquierdo., et al., 2004) . هیپوکامپ در حافظه ی بلند مدت و کوتاه مدت و چرخش فضایی نقش مهمی دارد (Zachepilo., et al., 2008).

 

یافته های متعدد نشان داده اند که مخچه در برخی از فرایندهای حافظه  نقش دارد (Kalmbach  . et al., 2009; Pakaprot et al., 2009; Wikgren et al., 2009) امروزه مشخص شده است که مخچه در یادگیری شرطی[5] (al.,2009  Thompson et (Gomez et al., 2010;، رفتارِ شناختی[6](Lalonde., et al., 1990) و یادگیری احساسی (Timmann., et al., 2009) نقش تعیین کننده ای دارد. همچنین وجود مخچه برای انواع یادگیری حرکتی نیز ضروری می باشد (Gómez., et al., 2010).  علاوه بر این، تحقیقاتی که روی نوعی ماهی طلایی [7]صورت گرفته، بیان کننده ی آن است که همانند آنچه در پستانداران رخ می دهد، یادگیریِ شرطی شدن کلاسیک، ارتباط بسیار زیادی به مخچه دارد .(Yang., et al., 2009)

 

آمیگدال، ساختاری متشکل از گروهی هسته، واقع در لوب گیجگاهی مغز است که نقش کلیدی در فرایند های احساسی و ترس دارد. همچنین نقش مستقیم آمیگدال در یادگیری احساسی نیز پیشنهاد شده (Galliot., et al 2009). مطالعات اخیر حاکی از آن است که آمیگدال در تعدیل عملکرد های هیپوکامپ نیز دخالت دارد. زیرا آسیب های آمیگدال می تواند در رفتارهای مربوط به ترس نقص ایجاد کند. همچنین اثر مستقیم آمیگدال بر یادگیری فضاییِ مرتبط با هیپوکامپ تأیید شده است(Sigurdsson., et al., 2006) . مطالعات نشان داده که تخریب و یا غیر فعال کردن هسته ی جانبی آمیگدال و نواحی کناری آن، در حین کسب اطلاعات جدید، از فرایند یادگیری ممانعت می کند و باعث تغییر فعالیت عصبی درهسته ی جانبی آمیگدال می گردد  Wolterink et al., 2001; Daenen etal., 2003; Terpstra et al., 2003)).

 

      قشر پری فرونتال مخ[8] مغز ناحیه ی قدامی لوب فرونتال مغز است که در رفتارهای پیچیده ی ادراکی مغز، بیان شخصیت، تصمیم گیری ها و مدیریت رفتارهای صحیح اجتماعی دخالت دارد  Yang.,  2009)& .(Raine  مطالعات روان شناختی پیشنهاد می کند قشر پری فرونتال مخ فرایندها ی کنترلی حافظه ی کاری و حافظه ی بلند مدت اپیزودیک را بر عهده دارد ) (Ranganath and Knight., . 2003

 NMDA یا N- متیل D- آسپارتات، یک گیرنده ی یونوتروپیک اختصاصی گلوتامات است که اتصال نوروترانسمیتر گلوتامات و NMDA به آن، گیرنده را که یک کانال یونی کلسیمی است، فعال می کند و باعث ورود یون های کلسیم به سلول پس سیناپسی و انتقال پیام عصبی می شود، که نقش مهمی را درشکل پذیری سیناپس ایفا می کند و مکانیسم سلولی در یادگیری و حافظه است(Wiess., 2007). این گیرنده با تراکم بالا در آمیگدال وجود دارد و بیشترین توزیع آن در منطقه ی CA1 هیپوکامپ می باشد. گیرنده های NMDA در CA1، در تنظیم شکل پذیری[9] سیناپسی و فرایند یادگیری و حافظه که شامل LTP و LTD است، نقش بسیار مهمی دارند. تحقیقات نشان داده، تجویز آگونیست هایNMDA  باعث پیشرفت در فرایند یادگیری می شود ((Izquierdo et al., 2004; chen et al., 2009; Grilli et al.,2009; Kandel al., 2000.

 

مطالعات فراوانی نشان می دهند که در پستانداران هورمون های جنسی از طریق اثر بر هیپوکامپ، یادگیری فضایی و حافظه را تحت تأثیر قرار می دهند Hodgson et al, 2008; ) (Mohaddes et al., 2009. وجود گیرنده های استروژنی در آمیگدال و هیپوکامپ، بیانگر نقش استروئیدهای جنسی در حفظ و تعدیل یادگیری و حافظه فضایی است.(Malin et al, 2007)  همچنین استروژن باعث افزایش در تراکم خارهای دندریتی[10]، افزایش فرکانس انتهای پیش سیناپسی می شود که می توا نند شکل پذیری را در هیپوکامپ افزایش دهند و این مسئله به طور مستقیم یادگیری و حافظه را افزایش می دهد (Wiess., 2007).

 

با توجه به اینکه زنواستروژن ها، به خصوص بیس فنول آ به طور گسترده ای از طرق مختلف وارد بدن انسان می شوند و عملکرد هورمون های استروئیدی را مختل می کنند، و از آنجایی که هورمون های استروئیدی نقش مهمی در فرایند های یادگیری اعمال می کنند و این
فرایند ها توسط گیرنده های NMDA میانجی گری می شوند، این تحقیق بر آن است تا اثر بیس فنول آ را بر توزیع زیر واحد NR1 گیرنده های NMDA در هیپوکامپ، مخچه، آمیگدال و قشر پری فرونتال مخ واثر آن را بر یادگیری احترازی غیر فعال در موش صحرائی نر
 بررسی کند.

 

مواد شیمیایی مثل حشره کشها، علف کشها، پلاستیک های کربناتی مختلف، شامپوها، ظروف یک بار مصرف، مواد غذایی کنسروی ناشی از شرایط اقتصادی و اجتماعی حاکم بر جهان امروز ماست. بر طبق آنچه که تا به حال ذکر شد، استروئیدها در دوز پایین باعث افزایش یادگیری و تقویت حافظه می شوند. در نتیجه باتوجه به نقش استروئید ها در رشد و عملکرد سیستم عصبی انتظار می رود که بیس فنول آ به علت تشابه ساختمان مولکولی بتواند عملکرد استروئیدها را در فرایند یادگیری دچار اختلال کند  .(Brinton., 2009)به این صورت که به سایت ویژه نورواستروئیدها در زیر واحد NR1 گیرنده ی NMDA باند شده مانع اتصال استروژن شده و موجب کاهش یادگیری می شود  .(Wiess., 2007)با توجه به اینكه گلوتامات از نوروترانسمیترهایی است كه در بسیاری از فعالیت های مغزی نظیر یادگیری و حافظه، رفتارهای هیجانی نقش دارد و بیماری های زیادی در سیستم عصبی مرتبط به عملكرد این گیرنده است، لذا هر گونه اختلال در عملكرد این نوروترانسمیتر بطور وسیعی اختلالات را در پی دارد و بنابراین یافتن عوامل مخل این سیستم بسیار حائز اهمیت می باشد. لذا ما در این تحقیق تاثیر بیس فنول آ بر یادگیری با واسطه زیر واحد NR1 گیرنده NMDA را بررسی
می نماییم.

 

مبانی نظری تحقیق

 

2-1- زنو استروژن ها

 

سازمان محافظت از محیط زیست امریکا، مواد شیمیایی مختل کننده ی درون ریز را به عنوان عوامل خارجی که در تولید، آزاد سازی، انتقال، متابولیسم، اتصال، عملکرد و یا حذف هورمون های طبیعی که مسئول حفظ هموستاز و تنظیم فرایند های رشد هستند، مداخله می کنند، تعریف کرده است. کلمه ی زنواستروژن از لغات یونانی (“زنو” به معنای خارجی، و” استروس” به معنای میل جنسی ، “ژن” به معنای تولید) گرفته شده است (Wetherill et al., 2007). این مواد شیمیایی یا به صورت ارگانیک هستند یا مصنوعی. علی رغم اینکه در داخل بدن جانوران ساخته نمی شوند، اما ساختمان شیمیایی آنها به اندازه ای شبیه همتا های طبیعی آنها در بدن است که می توانند به گیرنده های استروئیدی متصل و اعمال هورمون های داخلی بدن را تشدید و یا مهار کنند. زنواستروژن های ارگانیک همواره با ما هستند و در سویا، بقولات (عدس، لوبیا) و سایر گیاهان وجود دارند. ترکیبات دست ساز مانند حشره کش ها، ددت، ظروف یکبارمصرف، شوینده ها، لوسیونها ی بدن و شامپو های معطر، حلال انواع چسبها، در سال های اخیر بیشتر مورد استفاده قرار گرفته اند(Anway & skinner., 2006; & Gore., 2008) . مثال هایی از زنواستروژن ها عبارتند از:

آلکیل فنول: ماده ی شیمیایی حدّ واسط در ساخت مواد پلیمر

 

آترازین: علف کش

 

ددت: حشره کش

 

بیس فنول آ: مونومر در ساخت پلیمر های شیمیایی

 

پنتاکلروفنول: محافظ چوب

 

نانیل فنول: سورفاکتانت صنعتی

 

پارابن:در انواع لوسیون ها

 

حضور فراگیر این مواد استروژنی نگرانی عظیمی برای سلامت افراد و جمعیت ها می باشد. زندگی بر پایه ی انتقال اطلاعات بیو شیمیایی از نسلی به نسل دیگر استوار است و حضور زنواستروژن ها قادر به مداخله در فرایند انتقال این اطلاعات از طریق ایجاد پیچیدگی های شیمیایی می باشد (Kandarakis et al., 2009). تحقیقات، وجود زنواستروژن ها را در نارسایی های پزشکی مختلفی اثبات کرده است و در ده سال گذشته، مطالعات علمی، شواهد زیادی مبتنی بر عوارض سوء این مواد شیمیایی در سلامت انسان نشان داده اند (Williams et al., ) 2010. این مواد شیمیایی به همراه پس آب منازل یا کارخانجات وارد آب فاضلاب و چرخه ی آب محیط می گردد، بنابراین گیاهان و آبزیان را آلوده می کنند. با در نظر گرفتن فاکتور تجمع زیستی 106– 105 ،  ماهی ها مشکوک به آلودگی با این مواد هستند  Pugazhendhi et al., )  . (2007به طور کلی، زنواستروژن ها باعث کاهش باروری با مختل کردن مراحل اسپرماتوژنز، کاهش تراکم و حرکت اسپرم ها، افزایش رشد اندومتر رحم، کاهش اندازه ی گنادها می شوند (Pugazhendhi et al., 2007). این مواد اثرات انکوژنی هم دارند، از جمله سرطان سینه. مطالعات نشان داده که زنواستروژن ها در محیط کشت، رشد سرطان سینه را افزایش داده اند Buterin et al., 2006) &(Zsarnovszky et al., 2005 .

 

2-2- بیس فنول آ

 

بیس فنول آ ]2،2 بیس (4-هیدروکسی فنیل ) پروپان[11][، با فرمول شیمیایی C15H16O2 ، یک ترکیب ارگانیک  مصنوعی است که از دو حلقه ی فنول تشکیل شده که توسط پل متیل به هم متصل شده اند و دارای دو گروه متیل فعال است که به پل متصل هستند  .(Kang et al., 2006)این ماده ی شیمیایی برای اولین بار در سال 1891 ساخته شد و خصوصیات استروژنی آن در سال 1930 کشف شد و بعد از آن که شیمیدانها کاربرد آن را درتولیدات صنعتی دریافتند، از سال 1950، به طور گسترده در ساخت پلاستیک های پلی کربناتی، اپوکسی رزین، برخی از مواد دندان پزشکی و به عنوان ماده ی غیر پلیمری اضافه شونده به پلاستیک ها استفاده شد(Wolstenholme et al., 2010) .

از آنجا که قلب یکی از مهمترین ارگانهای حیاتی بدن است، سلامت این عضو از اهمیت خاصی برخورداراست وگام برداشتن در راه ارتقاء سلامت آن یکی ازاهداف بشر از دیرباز تاکنون بوده است. امروزه بیماریهای قلب، بخصوص بیماریهای عروق کرونر[1]CAD که وظیفه تغذیه ماهیچه های قلب[2] را بعهده دارند، از بیماریهای شایع است. بیماریهای عروق کرونر قلب یکی از علتهای بزرگ مرگ و میر در دنیاست (Venugopal et al. 2009). هم چنین افزایش بیماریهایی مانند: دیابت، افزایش فشارخون، افزایش چربی خون و مواردی از جمله چاقی، استرس و سیگار شیوع گرفتگی عروق کرونر قلب و ایجاد سکته های قلبی[3] را افزایش داده است. درمواردی که تنگی عروق کرونرایجاد شده و باعث کاهش یا قطع خونرسانی به قسمتهایی از ماهیچه قلب شود، نیاز به عمل جراحی برای پیوند این عروق مطرح می شود. عمل جراحی پیوند عروق کرونر[4] یکی از مهمترین پروسیجرهایی است که برای بیمارانCAD بکار میرود. (Venugopal et al. 2009)

دراثرگرفتگی این عروق بافت ماهیچه ای قلب دچار ایسکمی[5] شده وکارایی خود را از دست
می دهد. برای غلبه براین مسئله عمل جراحی پیوند عروق کرونر ازچند دهه گذشته رایج شده است که بدین وسیله عروق درگیر با رگهای جدید و سالمی که از جاهای دیگر بدن از جمله سرخرگ سینه ای داخلی[6]  وسیاهرگهای سطحی پا[7] برداشته می شوند، جایگزین می شوند (Kirklin , 2003). درحین جراحی قلب، درجاتی از صدمه به میوکارد اجتناب ناپذیر می باشد. این آسیب منجر به تغییرجریان خون میوکارد و به دنبال آن تغییردرعرضه و تقاضای اکسیژن می شود. تیم جراحی قلب می بایست در حد امکان از این عارضه (ایسکمی) جلوگیری نماید. درغیراینصورت صدمات حاصله، باعث تغییرات اساسی درقسمتهای انرژی زایی سلولهای میوکارد خواهد شد. این مسئله فصلی را درجراحی قلب به نام، حفاظت از میوکارد[8] درحین عمل جراحی قلب، باز نموده است.

 

درطول پنجاه سال گذشته حفاظت از میوکارد، مورد توجه بسیاری از محققان بوده است و نتایج حاصل موجب پیشرفت سریع در انجام اعمال جراحی قلب گردیده است.

 

امروزه در حالیکه بسیاری از تکنیک ها در بوته آزمایش قرارگرفته اند و گزارشاتی از روشهای مختلف با بهترین تدابیر حفاظت از میوکارد منتشر می گردد ولی همچنان تکنیک خاصی که بعنوان بهترین روش معرفی شود مورد توافق قرار نگرفته است. درحین عمل به علت مختل شدن جریان خون و ایسکمی میوکارد، آسیب به این عضوغیر قابل اجتناب است و درمراحل پایانی عمل و برقراری مجدد جریان خون[9] عضله قلب، دراثر ریپرفیوژن امکان آسیب دیدن مضاعف وجود دارد(.,Kaminski, et al2008).

 

به نظر می­رسد که با اصلاح روش برقراری جریان خون مجدد عضله بتوان از این آسیب در مراحل پایانی تا حدودی جلوگیری کرد. از آنجا که ترکیبات مختلفی نظیرکراتین فسفو کیناز[10]CPK ( ., Bonnefoy et al1998)، تروپونین[11]  cTn( . Bonnefoy et al، 1998Francesco et al., ،2007)، مالون دی آلدهید [12]   MDA(,J Aznar, et al1983 و  Kamunski،2008) وآنزیمهایی از جمله

 کاتالاز[13]CAT ، سوپراکسیددیسموتاز[14]SOD  (Yasuyuki  et al.،1991)، گلوتاتیون پراکسیداز[15] GPX  

 

Kaminski et al.) ، 2008) به عنوان بیومارکرهای قابل اندازه گیری، نشانگرمیزان آسیب بافتی هستند.

 

در صورتی که خونرسانی به قلب از طریق گرافتهای عروقی[16] کرونر به صورت مرحله به مرحله و به آرامی صورت پذیرد، امکان دارد از آسیب به میوکارد به میزان بیشتری جلوگیری کند.

 

لذا هدف کلی بررسی میزان آسیب به میوکارد، با اصلاح نحوه خونرسانی مجدد در خاتمه عمل، با اندازه گیری میزان بیومارکرهای موجود در خون است.

 

در این مطالعه میزان فعالیت فاکتورهای SOD, CAT, GPX, MDA, cTn I, CPK-MB در بیمارانی که با روش اصلاح شده جدید تحت عمل جراحی CABG قرار گرفتند،  نسبت به بیمارانی که با روش معمول(,  Kirklin 2008 ) عمل شدند، مقایسه گردید.

 

فصل دوم

 

  بر تحقیقات پیشین

 

 1-2- آناتومی وفیزیولوژی قلب

 

قلب انسان پمپی است که قبل از تولد تا زمان مرگ بطور مداوم کار می کند و در طول زندگی (طول عمر متوسط ٧٣سال و٧٠ ضربه در دقیقه) ۶/۲ میلیارد بار می طپد. اگر برون ده
 قلبی ۵ -۳ لیتر در دقیقه باشد، قلب در طول زندگی حدود ٢٠٠ – ١٠٠ میلیون لیترخون را پمپ می کند و درحدود ٦/٩ میلیارد لیتر اکسیژن را به بافتهای بدن می رساند.

 

قلب را می توان به عنوان دو پمپ موازی در نظرگرفت که هر کدام شامل یک دهلیز[17] ویک بطن[18] است. این دو بصورت هماهنگ باعث جلو راندن خون به سیستم جریان خون ریوی[19] و محیطی[20] ازسمت راست وچپ می شوند. دیواره حفره های قلب شامل سه لایه است: اندوکارد[21]، میوکارد و پریکارد[22].

 

بطن ها دارای دیواره قطور عضلانی و فشار بالا می باشند وکار جلو راندن خون به سمت گردش خون ریوی و محیطی را بعهده دارند.

 

دهلیزها از نظرساختمانی، حفره هایی با دیواره نازک و فشار پایین هستند که خون را به بطن ها هدایت می کنند. عروق کرونر از آئورت منشاء گرفته و یک شبکه رگی زیراندوکاردی [23] را می سازند که در تامین اکسیژن و تغذیه اضافی قلب نقش دارد ( ., Guyton et al2008).

 

2-2- متابولیسم عضله قلبی

 

عملکرد متابولیکی میوسیتهای قلبی[24] دو هدف را دنبال می کند: حفظ استحکام سلولی از طریق حفظ اختلاف یونی در دو طرف غشاء و دیگری تولید انرﮋی برای حفظ پمپ فیزیولوﮋیکی که باید به طورمتوسط ۷۰ سال بی وقفه کار کند (Berne & Levy , 2008).

 

2-2-1 – منابع انرژی در عضله قلبی

 

عضله قلب مانند عضله اسکلتی از انرﮋی شیمیایی جهت تامین کار انقباضی استفاده می کند. این انرﮋی عمدتا از متابولیسم اکسیداتیواسیدهای چرب[25] و سایر مواد غذایی بوﯾﮋه لاکتات[26] و گلوگز[27] تامین می شود (Berne & Levy,  2008).

 

آدنوزین تری فسفات [28]  برای ایجاد پیوند بین اعمال مصرف کننده انرﮋی یا اعمال تولید کننده انرﮋی در بدن ضروری است به این دلیل به  ATP  جریان انرﮋی بدن می گویند که
می­تواند بطورمکررتولید ومصرف شود (Lehninger,et al. 2003).

 

منابع اصلی برای تامین انرژی قلب گلوکز و اسیدهای چرب آزاد می باشند. گلوگزبوسیله مسیرگلیکولیز[29] (تجزیه کربوهیدراتها) متابولیزه شده و اسیدپیرویک[30] تولید می شود. انجام این مرحله در صورتی است که اکسیژن به مقدار کافی در دسترس باشد (فسفوریلاسیون اکسیداتیو[31])، درغیر این صورت اسیدلاکتیک[32] تشکیل می شود (Berne & Levy, 2008).

 

 

 

2-2-2- گلیکولیز بی هوازی

 

در صورت عدم وجود اکسیژن کافی، فسفوریلاسیون اکسیداتیو نمی تواند انجام پذیرد اما حتی در چنین شرایطی نیز می تواند از راه گلیکولیز مقدار اندکی انرﮊی برای سلولها آزاد کند، زیرا واکنشهای شیمیایی در تجزیه گلوگزبه اسیدپیرویک به اکسیژن نیاز ندارد Leninger, 2003))

 

تشکیل اسیدلاکتیک در جریان گلیکولیز بی هوازی امکان رهایی انرژی بی هوازی بیشتری را فراهم می کند. دو محصول نهایی واکنش های گلیکولیز، اسیدپیرویک و اتمهای هیدروژن هستند، ساخت یک یا هر دوی این فراورده ها، فرایند گلیکولیز را متوقف کرده و مانع از تشکیل بیشتر ATP  می گردد. زمانی که مقدار آنها بسیار زیاد شود تولید اسیدلاکتیک
می کنند. (Lehninger,et al. 2003)

 

انرژی حاصل ازATP صرف ایجاد حرارت و انقباضات میوکارد میگردد، اماخونی که از عروق کرونرعبور می کند بیش از هر عضو دیگری از بدن اکسیژن خود را برای سوخت وساز در میوکارد از دست می دهد. بطوریکه ٧٥-٧٠٪ اکسیژن خون عروق کرونر از هموگلوبین جدا و مصرف می شود، لذا امکان جداشدن بیشتراکسیژن ازخون شریانی وجود ندارد. اما اگر میوکارد به هر دلیلی مانند: هیپوکسی شریانی[34]، تاکیکاردی[35]، فیبریلاسیون[36] و…… نیاز بیشتری به اکسیژن داشته باشد، جبران آن تنها با افزودن میزان جریان خون کرونرعملی خواهد بود.

 

حال اگرمقدارفشار اکسیژن خون شریانی(PaO2 ) کاهش یابد، فسفوریلاسیون اکسیداتیو قطع شده و دیگرATP تولید نمی شود دراین حالت گلیکوژنولیز[37] وگلیکولیز بی هوازی شروع شده و به ازای هرملکول گلوکز، فقط دو ملکول ATP  تولید می گردد که این مقدارانرژی جهت فعالیت میوکاردکافی نیست (.  Guyton et al. 2008).

 

 

ابتدا تاریخچه­ای مختصر از مدول­های درون­بر، هم­درون­بر، ­درون­بر­پوشا و هم­درون­­­پوشا ارائه  

 

­می­دهیم. اولین باردرسال1979 توسط خوری مفهومی به نام مدول­های­درون­بر معرفی شد. R – مدول M درون­بر گفته ­می­شود هرگاه به­ازای­ هر زیر­مدول غیرصفرN از M ، داریم :

 

 HomR(M,N)¹ 0. درسال­های ­بعد مفهوم درون­بری توسط مولفان دیگرازجمله ژئو، ریزوی­و رومن واخیراً توسط­اسمیت9، حقانی­ و ودادی مورد تحقیق و بررسی قرارگرفته ­است. سپس در سال2007 مفهوم­دوگانی از درون­بری به نام هم­درون­بری توسط امینی، ارشاد و شریف ارائه شد.

 

 مدول M هم­درون­بر گفته ­می­شود هرگاه به ­ازای­ هر زیر­مدول سرهN  از  M، داشته باشیم :

 

HomR(M/N , M) ¹ 0 . سپس مفهوم مدول­های درون­بر­پوشا توسط قربانی و ودادی در سال 2009 ارائه شد که توسیعی از مفهوم حلقه­ pri  می­باشد.  

 

حلقه R، حلقه­ ایده­آل­ راست اصلی یا به اختصار حلقه­ pri ، نامیده ­می­شود ­هرگاه، هر ایده­آل راست آن اصلی باشد. توسیع این مفهوم در مدول­ها درون­برپوشایی نامیده ­شده­است.

 

یک R- مدول ­راست M درون­برپوشا گفته­ می­شود هرگاه به ­ازای­ هر زیر­مدول غیرصفر N از M همریختی غیرصفرپوشایی از M  به N موجود باشد. بنابر قضیه اول یکریختی و با توجه به این

 

نکته که  یک مدول اصلی یکریخت با  R/Iاست ، حلقه R یک حلقه­ pri  است اگر و تنها اگر مدول RR درون­برپوشا باشد. دوگان این مطلب به­نام هم­درون­برپوشایی توسط قربانی ارائه شده­است. R – مدول M هم­درون­برپوشا گفته­ می­شود هرگاه به ­ازای­ هر زیر­مدول سره N از M  همریختی غیرصفر یک ­به ­یکی از M/N  به M موجود باشد.

 

در این پایان­نامه مفهوم هم­درون­بر­پوشایی، قضایای مربوطه و دوگان­ آن تحقیق می­شود که برگرفته از مرجع ]3[ می­باشد.

 

1-2. تعاریف وقضایای مقدماتی

 

        در سراسر این پایان­نامه حلقه­ها شرکت­پذیر و یکدار می­باشند. (تمام مدول­ها مدول راست می باشند.) درابتدا یادآوری، سپس تعاریف اولیه و بعد قضایای مقدماتی به صورت نکته و لم بیان می­شود.

 

 

 

یادآوری

 

     فرض­کنید R یک حلقه باشد.R  – مدول M را ساده گویند اگر زیرمدول غیربدیهی نداشته باشد. مدول M نیم­ساده نامیده ­می­شود اگر هر زیرمدولش یک جمعوند آن باشد.

 

     زیرمدول L از M اساسی ­نامیده ­می­شود و می­نویسیم ­Lvess M هرگاه به ­ازای هر  N £ M اگر L ∩ N = 0 ، آنگاه =0 N . به­طور معادل L vess M  اگر و تنها اگر به ­ازای­ هر عنصر ناصفر xÎM ، rÎR موجود باشد به­طوری­که  0 ¹ xrÎ L .

 

      زیرمدول K از M زاید ­نامیده­ می­شود و می­نویسیم K<< M ، ­هرگاه به ­ازای هر  N £ M  اگرK + N = M   آنگاه = M  N.

 

      فرض کنید M  یک R- مدول راست باشد، X زیرمجموعه­ای از M و Y هم زیرمجموعه­ای از R ، پوچساز راست X در R  با rR (X) و پوچسازچپ Y در  M با lM (Y)  نمایش داده­  می­شود و تعریف می­کنیم :

 

rR (X) = { r Î R : X r = 0 }            lM (Y) ={ m Î M : mY = 0 }

 

همچنین برای S- مدول چپ N ، rN (Z) وlS (W)  به­طور مشابه برای هر Z Í S و هر

 

W Í N به صورت زیر تعریف می­شود :

 

r N  (Z) ={ n Î N : Z n = 0 }           l S (W) = { s Î S : sW = 0 }

 

  اگر  X = {a}، آنگاه پوچساز راست آن با  rR (a )  نشان داده­ می­شود و داریم :  

 

 rR (a)= rR (X) و نیز   lR (a)= lR (X).

 

با استفاده از قضیه 2-15 از مرجع [1] نتایج زیر را داریم :

 

اگر A و B دو زیرمجموعه R – مدول راست M  باشند و AÍ B آنگاه rR (B) Í rR (A) . بوضوح Í lM (rR (A)) A و می­توان نتیجه گرفت (A))) Í rR (A)  rR (lM (rR . از سوی دیگر با قرار دادن  C= rR (A)درC Í lM (rR ©) (به­ازای هرC Í R) داریم :

 

 rR (A) Í rR(lM (rR (A)))پس (A))) Í rR (A)  rR (lM (rR ؛

 

در نتیجه(A))) = rR (A)  rR (lM (rR .

 

 به طریق مشابه اگر I و J دو زیرمجموعه R باشند و I Í J ، آنگاه lM (J) Í lM (I)  . بوضوح

 

I Í rR (lM (I)) و می­توان نتیجه گرفت :  lM (rR (lM (I)))=lM (I) .

 

       اگرM یک R -مدول و U یک کلاس از R – مدول­ها باشدTr (M ,U ) و Rej (M, U ) به­ صورت زیر تعریف می­شوند که زیرمدول­هایی از M می­باشند.

 

Tr (M ,U )=å { Im f | f : ua →  M  ,   uaÎ U برای برخی }

 

Rej (M, U )=∩ {ker f | f : M →  ua  ,    uaÎU  برای برخی }

 

اگر S مجموعه تمام R – مدول­های راست ساده باشد، به ­ازای هر R – مدول M،Soc (MR)    بزرگترین زیرمدول نیم­ساده M است و با توجه به

 بخش 9 از مرجع [1]  به صورت زیر تعریف می­شود :

 

Soc(MR) = Tr (M ,S) = å {K | است M یک زیرمدول ساده از K }

 

        = ∩ { L | L vess M }.

 

همچنین  R –  مدول M نیم­ساده است اگر و تنها اگر  soc(MR) = MR .

 

ضمناً به سادگی دیده­ می­شود R –  مدول M نیم­ساده است اگر و تنها اگر زیرمدول اساسی غیر بدیهی نداشته ­باشد.

 

R      – مدول M پروژکتیو نامیده ­می­­شود هرگاه به ­ازای هر نمودار از R- همریختی­ها و  R- مدول­ها به صورت زیرکه سطر آن دقیق باشد ، R- همر­یختی→ A    M موجود باشد به­طوری­که نمودار زیر جابجایی باشد.

 

1-2-1. R –  مدول پروژکتیو M

 

یا به­طور معادل اگر هر دنباله دقیق کوتاه به صورت A→ B→ M → 0 0 →  شکافته شود ، آنگاه M پروژکتیو است.

 

R     – مدول M انژکتیو نامیده­ می­­شود هرگاه به­ ازای هر نمودار از R- همریختی­ها  و R- مدول­ها به صورت زیرکه سطر آن دقیق باشد، R – همر­یختی→  M   B موجود باشد به­طوری­که نمودار جابجایی باشد.  

 

1-2-2. R –  مدول انژکتیو M

 

همچنین R – مدول M انژکتیو است هرگاه به ازای هرایده­آل راست I از R ، هر همریختی

 

f : I→ M  را بتوان از R به M گسترش داد. (لم بئر)

 

1-2-3. R –  مدول انژکتیوM  (لم بئر)

 

تعاریف و قضایای زیر برای حلقه­ها و مدول­های راست بیان می­شود و به­طور مشابه برای مدول­های چپ نیز برقرار است.

 

تعریف 1-2-1. حلقه R، خود- انژکتیو راست نامیده­ می­شود، هرگاه RR انژکتیو باشد.

 

تعریف 1-2-2. حلقه R، حلقه انژکتیو اصلی راست یا به ­اختصار P- انژکتیو راست نامیده­ می­شود، هرگاه به ­ازای هر aÎR  هر R – همریختی f :aR→ RR    را بتوان به R– همریختی

 

:RR→  RR     گسترش داد .

 

تعریف1-2-3 . مجموعه عناصر منفرد R- مدول راست M  را با Z(MR )  نشان می­دهیم  و تعریف می­کنیم :

 

Z(MR ) = {mÎM |  rR (m) vess RR  }  £ M .

 

تعریف1-2-4 . R – مدولM، نامنفرد نامیده ­می­شود هرگاه Z(MR ) = 0  و نیز منفرد نامیده می­شود هرگاه  Z(MR ) = M .

 

تعریف1-2-5 . زیرمدول N ازR – مدول M ، کاملاً پایا نامیده ­می­شود هرگاه به ­ازای­ هر

 

ÎEnd (MR )  f   داشته­ باشیم f(N) Í N  . 

 

تعریف1-2-6 . یک حلقه را حلقه دو راست(right duo)گویند، هرگاه هر ایده­آل راست آن

 

دو طرفه باشد. به­طور مشابه حلقه دو چپ تعریف ­می­شود.

 

همچنین اگر  R یک حلقه دو چپ باشد وyÎ R   آنگاه  yR Í Ry ،  از آنجا که Ry دو طرفه است به ­ازای هر Î R  r،yrÎ Ry   و در نتیجه yR Í Ry .

 

تعریف1-2-7. عنصر aÎR ، منظم چپ نامیده­ می­شود هرگاه= 0  lR (a). به­طور مشابه عنصرbÎR ، منظم راست است هرگاه= 0  rR (b) .  

 

تعریف1-2-8 .حلقه R ، کاهشی است هرگاه عنصر پوچ­توان غیرصفر نداشته ­باشد.

 

تعریف1-2-9. حلقه R ، برگشت­پذیر (reversible)نامیده­ می­شود هرگاه به­ ازای هر a,bÎ R  ­ اگر= 0  ab  آنگاه ba = 0  .

 

تعریف1-2-10. ایده­آل سره P  از حلقه R نیم­اول نامیده ­می­شود هرگاه به ازای ­هرایده­آل  IازR   اگرI 2 Í P ، آنگاه Í P  I .

 

تعریف1-2-11. حلقهR  نیم­اول­ گفته ­می­شود، هرگاه صفر یک ایده­آل ­نیم­اول باشد.

 

تعریف1-2-12. فرض کنید R یک حلقه باشد. رسته تمام R – مدول­های راست را با MR  و رسته تمام R – مدول­های چپ را با  RM  نشان می­دهند.

 

تعریف1-2-13. فرض کنید R یک حلقه و a یک درون­ریختی از  R باشد ، حلقه R[x, a] حلقه چندجمله­ای ­اریب نامیده ­می­شود هرگاه شامل­تمام چند جمله­ای­های چپ با متغیر x به ­صورت  xi باشد جایی­که ri ÎR ، به­طوری­که به­ازای­ هر اسکالرrÎR  ضرب با عمل

 

r= a®.x  x تعریف شود.

 

تعریف1-2-14. R- مدولM را فشرده­پذیر گویند هرگاه به­ازای هر £ M   Nیک تکریختی از

 

M  بهN  موجود باشد.

 

      در زیر دو مفهوم تولید کردن و مولد ، و دوگان آن هم-­تولید کردن و هم-­مولد  بیان­ می­شود.

 

تعریف1-2-15. فرض کنیدU   یک کلاس از R – مدول­ها باشد .گوییم مدول M توسط U ( به طور متناهی ) تولید می­شود (U  ، M را ( به­ طور­ متناهی ) تولید می­کند)  اگر یک مجموعه اندیس­شده (متناهی)  (Ua)aÎJ  در U  و همریختی پوشای ÅJ  Ua →   M →   0  موجود باشد.

 

اگر= {U}  U ، آنگاه گوییم U ، M را تولید می­کند هرگاه  مجموعه اندیس J  و همریختی پوشای M →  f  : U (J)  موجود باشد.

 

 

 

 

فرض کنید  جامعه داریم که جامعه -ام دارای توزیع نمایی دوپارامتری با تابع چگالی زیر باشد

 

جائیکه   ها پارامترهای مقیاس و  ها پارامترهای مکان می باشند. فرض کنید از کل  جامعه ،  جامعه مربوط به گروه تیمار و  جامعه مربوط به گروه کنترل باشند . در این فصل به بررسی کاربرد توزیع نمایی دوپارامتری، تاریخچه، نتایج موردنیاز، نمونه گیری دومرحله ای وآزمون نمایی بودن ونابرابری پارامترهای مقیاس به همراه مفاهیم اولیه می پردازیم.

 

1-1- کاربرد توزیع نمایی

 

توزیع نمایی دارای کاربردهای متعددی در زمینه های آزمایشگاهی شیمی ، داروسازی و کشاورزی می باشد که در زیر به چند نمونه از آن ها اشاره می کنیم :

 

1-در قابلیت اعتماد پارامتر مکان توزیع نمایی دوپارامتری به عنوان زمان گارانتی قطعه الکتریکی و پارامتر مقیاس به عنوان متوسط طول عمر استفاده می شود.

 

2-در نظریه صف ، توزیع نمایی برای زمان بین مراجعه کنندگان استفاده می شود .

 

3-در مطالعات زیست شناسی پارامتر مکان ، دوره پنهان بیماری و پارامتر مقیاس مدت زمان بیماری علاوه بر مدت زمان پنهان بیماری نامیده می شود.

 

1-2-تاریخچه

 

  در سال  روش مقایسه چندگانه با کنترل تحت نابرابری را برای حالتی که در آن  پارامتر مقیاس نامعلوم و نابرابر باشندرا پیشنهاد دادند.  وهمکاران در سال  روش مقایسه چندگانه با کنترل را برای حالتی که  پارامتر مقیاس با هم برابر باشند یعنی  پیشنهاد دادند.برای مقایسه چندین پارامترمکان توزیع نمایی با بیش از یک کنترل، با فرض برابری پارامترهای مقیاس،  در سال  روش هایی برای تشکیل فواصل اطمینان یک طرفه و دوطرفه را ارائه دادند.

 

1-3-نتایج مورد نیاز

 

در ادامه نتایج و مباحثی که در ادامه پایان نامه مورد نیاز می باشد را مورد بررسی قرار
می دهیم .

 

قضیه(1-1)

 

 اگر  یک نمونه تصادفی  تایی از جامعه نمایی دوپارامتری با پارامتر مکان  و پارامتر مقیاس

 

 باشد در این صورت داریم :

 

الف :  دارای توزیع کای اسکور با  درجه آزادی است .

 

ب :  دارای توزیع نمایی استاندارد می باشد.

 

پ :  از یکدیگر مستقل هستند.

 

ج :   دارای توزیع  با  درجه آزادی است.

 

جائیکه :

 

اثبات :

 

ابتدا با استفاده از روش تابع توزیع نشان می دهیم که  (کوچکترین آماره

 

ترتیبی) دارای توزیع نمایی دوپارامتری  می باشد.

 

ابتدا تابع توزیع متغیر تصادفی  را بدست می آوریم.

 

     بنا به مستقل و هم توزیع بودن  داریم.

 

با مشتق گیری از  نسبت به  داریم :

 

بنابراین :

 

درنتیجه :

 

در این قسمت توزیع  را بدست می آوریم .

 

از قبل می دانیم که اگر  یک نمونه تصادفی تایی از توزیع نمایی دوپارامتری  باشد 

 

آن گاه متغیرهای تصادفی  دارای توزیع نمایی  می باشند . داریم :

 

برای پیداکردن توزیع  ابتدا توزیع ها را بدست می آوریم.اگر  یک نمونه تصادفی تایی از توزیع  جاییکه  باشد،آن گاه داریم :

 

برای اثبات رابطه فوق (رجوع شود به فصل اول پارسیان قسمت (ط))

 

فرض کنید  آماره های ترتیبی نمونه تصادفی  باشند. چگالی آماره های ترتیبی  به صورت زیر است .

 

نشان می دهیم متغیرهای تصادفی

 

مستقل و هم توزیع با توزیع  می باشند.

 

ژاکوبین تبدیل فوق برابر است با:

 

و به سادگی داریم :

 

پس

 

با توجه به اینکه حدود  ها به یکدیگر بستگی ندارد و تابع چگالی توأم آنها به صورت حاصل ضرب  تابع

 

چگالی نمایی با پارامتر  در آمده است ، بنابراین  ها از یکدیگر مستقل و هم توزیع ( با توزیع     )

 

می باشند .

 

به سادگی داریم :

 

با توجه به مطلب فوق

 

ویا

 

در نتیجه :

 

بنابراین :

 

در نتیجه توزیع  به صورت زیر خواهد بود .

 

برای اثبات قسمت (ب) داریم :

 

با استفاده از روش تابع توزیع داریم :

 

 جائیکه :

 

با استفاده از روابط بین توزیع ها داریم :

 

پس:

 

یعنی wدارای توزیع نمایی استاندارد می باشد.

 

برای اثبات قسمت (پ) داریم :

 

در قسمت های قبل نشان دادیم که برای یک  ثابت  دارای توزیع کای اسکور با  درجه

 

آزادی است پس یک آماره فرعی می باشد که توزیع آن به پارامتر مجهول بستگی ندارد . همچنین برای  ثابت

 

می توان نشان داد که   یک آماره بسنده کامل برای  می باشد . پس برای یک  ثابت   از

 

 (طبق قضیه باسو) مستقل می باشند . حال چون  دلخواه می باشد پس می توان گفت

 

  از  نیز مستقل می باشد .

 

برای اثبات قسمت (ج) داریم :

 

در اینجا صورت و مخرج عبارت  را بر  تقسیم می کنیم :

 

در قسمت های قبل نشان دادیم که  و   طبق قضیه باسو از یکدیگر مستقل می باشد و همچنین

 

 

 

و

 

 

 

 در نتیجه :

 

فرض کنید  دو متغییر تصادفی و  دو مقدار ثابت مثبت باشند، آنگاه :

 

 اثبات :

 

فرض کنید  باشد. برای اثبات لِمِ (1-1) از روش عضو گیری استفاده می کنیم.  فرض کنید که

 

عضوی از ناحیه ی  باشد، ثابت می کنیم که این  نقطه عضوی از    ناحیه ی  است.

 

اگر داشته باشیم  ، آنگاه به راحتی می توان به نتایج زیر رسید :

 

می دانیم که  هستند. اکنون دو حالت مختلف را در نظر می گیریم :

 

حالت اول  :

 

با استفاده از رابطه (1-1) داریم :

 

از طرفی با توجه به این که  است و در این حالت  می باشد، بنابراین داریم :

 

در نتیجه داریم :

 

بنابراین به راحتی نتیجه می گیریم :

 

حالت دوم :

 

می دانیم که در این حالت  است . حال اگر  باشد، با توجه به این که در این حالت

 

 است و رابطه ی (1-1) نتیجه می گیریم :

 

بنابراین داریم :

 

و در نتیجه :

 

پس در حالتی که  است، ثابت کردیم که :

 

حال اگر در حالت  ، فرض کنیم که  باشد ، در این صورت با توجه به این که در رابطه ی (1–1)

 

داریم  است می توان به نتایج زیر رسید :

 

بنابراین داریم :

 

و در نتیجه :

 

پس در حالتی که  است نیز ثابت کردیم که :

 

بنابراین برای هر دو حالت  و در حالتی که  است ، در اینجا اثبات کامل می شود. برای

 

حالتی که  است ، اثبات به طور مشابه به دست می آید .

 

نامساوی بانفررونی :

 

فرض کنید ،  تا پیشامد  باشند آن گاه داریم :

 

Halperin و همکاران در سال (1955) روش بانفرونی را در حالت نمونه گیری دو مرحله ای به صورت زیر بیان کردند

 

جائیکه  ها نشان دهنده مکمل مجموعه  می باشند.

 

1-4-نمونه گیری دومرحله ای از جامعه ای با توزیع نمایی دو پارامتری:

 

در نمونه گیری دو مرحله ای از جامعه ای باتوزیع نمایی دو پارامتری ، نخست  نمونه تایی  از جامعه انتخاب می شود سپس با محاسبه  برای جامعه عبارت زیر محاسبه می شود

 

که  موجود در رابطه  یک مقدار مثبت دلخواه  می باشد که جهت کنترل طول فاصله اطمینان استفاده

 

می شود و  نشان دهنده بزرگترین عدد صحیح کوچکتر یا مساوی با می باشد. 

 

جائیکه :

 

در نمونه گیری دو مرحله ای در صورتی که  باشد به مشاهدات اولیه ، مشاهده های 

 

 اضافه می شود ودر کل مشاهدات به صورت زیر حاصل می شوند

 

فرض کنید :

 

قضیه (1-2)

 

در نمونه گیری دومرحله ای با  تعریف شده در  و  در (1.3) داریم :

 

اگر  یک نمونه تصادفی  تایی از جامعه نمایی دوپارامتری باشد در این صورت داریم :

 

الف)  دارای توزیع نمایی استاندارد است .

 

ب)  از هم مستقل هستند.

 

پ)  دارای توزیع  با و  درجه آزادی می باشد.

آیین مانویت یکی از ادیان ایران باستان می­باشد که توسط مانی(متولد به­سال 215م.) در سال 239 یا 240میلادی در بابل بنیانگذاری­شد. امّا در آنجا طرفداران چندانی نیافت، بنابراین وی در زمان سلطنت شاپور اول به­ایران سفر­کرد و تا پایان فرمانروایی هرمزداول، به­راحتی دین خود را در این کشور ترویج نمود. مانویت ترکیبی از ادیان مسیحی، زرتشتی و گنوسی است. بگونه­ای­که ثنویت و تعارض میان خدای ناشناخته و خدای جهان­آفرین را از کیش گنوسی وام­گرفت. به­عقیده مانی هنگامی­که اهریمن، آفریده­های زروان را مشاهده­کرد، آنها را بسیار پسندید امّا چون نمی­توانست به­آنها دسترسی داشته­باشد، همانند آنها را با ذات تاریکی آفرید. به­همین دلیل آفرینش انسان از نظر مانی اهریمنی است. مانی از تثلیث پدر، مادر و فرزند در نوشته­هایش استفاده­کرده­است، همانند تثلیث پدر، پسر و روح­القدس در مسیحیت؛ و در جایی دیگر به­اسارت روح مهریزد اشاره­کرده که به­نظر می­رسد این اسارت مصلحتی و عمدی بوده، همانند عیسی که خود را قربانی کرد تا انسان­ها را نجات­دهد. مانی شاعر توانایی بود. او تلاش­می­کرد اندیشه­ها و عقاید خود را در قالب شعر و به­خصوص با استفاده از صور­خیال ترویج­دهد. مانی سرایندة قطعات شاعرانه و مزامیر بود و دو زبور به­نام ” آفرین بزرگان” و ” آفرین تقدیس” سروده­بود. سرودنامه­ها نقش مهمی در ادبیات مانوی دارند که مهم­ترین آنها انگدروشنان، هویدگمان و مهرنامگ است. قسمت زیادی از متون دینی مانوی را داستان­های تمثیلی، زندگی­نامه و … تشکیل می­دهند. ادبیات منظوم مانوی دربارة مانی و تاریخچة کیش او، دستورهای دینی، روح رستگاری، نیایش عیسی­مسیح و … است. براین اساس نگارنده در نظر­دارد که در این پایان­نامه و در طی چهارفصل به­بررسی آرایه­های ادبی در متون و اشعار مانوی بپردازد. در فصل اول پس از ذکر کلیاتی پیرامون موضوع، به­اهمیت و ضرورت تحقیق، پیشینة تحقیق، هدف و روش تحقیق پرداخته­شده­است. فصل دوم به­شرح زندگی مانی و آثار او اختصاص دارد که شامل زندگینامة مانی، آثار مانی و مانویان، ویژگی­های شعر مانی، خصوصیات جامعة مانوی، هنر مانی، سرانجام دین مانی و عقاید مانی می­باشد. فصل سوم به­تحلیل آرایه­های ادبی در متون مانوی اختصاص دارد، اما پیش از آن، آرایه­های ادبی در دو بخش صنایع­لفظی و صنایع­معنوی معرفی­خواهند­شد. سپس متون مانوی با

 توجه به­مفاهیم آنها در این قالب­ها خواهندآمد: متونی درباره آفرینش جهان مادی، ویژگیهای جهان مادی، نقش آموزه­های مانی در نجات­بخشی انسانها که خود شامل متونی در باب مانی در پیشگاه پادشاهان و نیز متونی در ستایش مسیح خواهد­بود. در ادامه، پایان جهان از منظر مانی، رهایی از جهان مادی و در آخر، توصیف بهشت از نگاه آیین مانویت خواهد­آمد. فصل چهارم به­تحلیل آرایه­های ادبی در اشعار مانوی می­پردازد. اشعار نیز با توجه به­مفاهیم­شان به­چند دسته تقسیم­خواهند­شد: اشعاری در باب جهان پس از مرگ، سرودهای ستایش که شامل سرودهایی در ستایش ایزدان، سرودهایی در ستایش مانی و بزرگان دین مانی واشعاری در ستایش عیسی مسیح می­شود. سپس اشعاری در وصف جهان تاریکی که شامل پاره­هایی از زبور­مانوی و بخش­هایی از یک سرودنامه می­باشند. در انتها اشعاری برای درگذشت مانی و یاران او خواهد­آمد. در پایان این فصل، نتایج نگارنده از این تحقیق خواهد­آمد.  

 

 1 ـ2ـ اهمیت و ضرورت تحقیق

 

   اهمیت پژوهش و تحقیق بر هیچ­کس پوشیده­نیست و همگان در این نکته اتفاق­نظر دارند که برای پیشرفت در علم و کشف حقایق در هر زمینه­ای، تحقیق امری ضروری است؛ به­گونه­ای که نمی­توان انتهایی برای نیاز به­مطالعه متصور­شد. در حوزة متون مانوی نیز، تحقیقات بسیاری انجام ­شده که در زمینة ترجمه متون و اشعار مانوی، بررسی ساختار دستور زبان در نوشته­های مانوی، ریشه­شناسی و همچنین مطالعاتی در مورد ویژگی­های شعر مانوی مانند بررسی وزن اشعار بوده­است. در مورد مانی و عقاید او نیز کتابهای ارزشمند زیادی توسط نویسندگان و دانشمندان ایرانی و غیر­ایرانی نوشته­شده­است. اما در بررسی این آثار به­شیوة ادبی، به­گونه­ای که هدف این پایان­نامه است، یعنی  بررسی آرایه­های ادبی کار چندانی انجام­نگرفته­است. شاید این تحقیق نگاهی نو به­این آثار باشد.

 

 

 

1ـ3ـ هدف تحقیق

 

هدف این تحقیق، بررسی ادبی آثار مانوی است؛ مقوله­ای که شاید کمتر به­آن توجه­شده­باشد. زیرا از جنبه­های دیگر همچون ترجمه، تجزیه­و­تحلیل ساخت دستور زبان و ریشه­شناسی بررسی­های بسیاری انجام­شده و کتاب­های بارزی در هر کدام از این زمینه­ها نوشته­شده­اند. اما می­توان­گفت خلأ تحقیق از جنبه ادبی این متون احساس می­شود که هدف این پایان­نامه، به­نوعی پر­کردن این خلأ است.

 

1ـ4ـ پیشینة تحقیق

 

 مطالعات مانوی از نیمة دوم قرن شانزدهم آغاز­شدند؛ زمانیکه مدافعان کلیسای کاتولیک به­مارتین­لوتر و عقاید او حمله­کردند و  “عقاید جدید او” را حیات دوباره انحرافات مانی نامیدند. این حملات بی­پاسخ نماندند و در سال 1578 نخستین مطالعه مانوی شکل­گرفت. نویسنده­ای به­نام سیراكوس اسپانبرگ “Cyriacus Spangenberg”  اتهامات وارده به­مارتین­لوتر را مبنی بر اینکه او انحرافات مانی را رواج­می­دهد، رد­کرد. او تلاش­کرد ثابت­کند که عقاید این دو نفر هیچ نقطه­اشتراکی با­هم ندارند. این اختلافات تا مدت­ها ادامه داشتند و جالب به­نظر می­رسیدند زیرا باعث جمع­آوری و انتشار یادداشت­های پراکنده در مورد مانی و مانویت در نوشته­های یونانی و لاتین می­شدند. این شیوه در طول قرن هفدهم نیز ادامه­یافت.

 

 مری­بویس متون مهمی را در مقاله­ای به­نام “چند سرود ابجدی پارتی” چاپ­کرد و در سال 1954 کتاب “سری سرودهای مانوی به پارتی” را منتشر­نمود.

 

ترجمه آلمانی تمام سرودهای ایرانی و ترکی توسط هانس­یواخیم­كلیم­كانت “H.-J.Klim Keit” در 1989 و نسخه تصحیح­شده آن در 1993 چاپ­شد. رونوشت و ویرایش بخشی از ” سرودهای مانوی” توسط زوندرمان در 1990 چاپ­شد و مجموعه متون آن، سال­ها بعد درسال 2000 به چاپ­رسید. سرودهای جدلی مانوی در 1997 توسط شروو منتشر­شدند.

 

در میان نویسندگان ایرانی می­توان به­ابوالقاسم اسماعیل­پور اشاره­کرد. ایشان کتاب­های “سرودهای روشنایی” را در سال 1385 و “ادبیات گنوسی” را در سال نوشت. کتاب سرودهای روشنایی دربردارنده متون و شعرهای مانوی است. “نوشته های مانی و مانویان” اثر ایرج وامقی به­سال1378، شامل ترجمة متون است و در پاورقی تا حد زیادی به­نمادهای به­کار­رفته در متون و اشعار مانوی می­پردازد. فصل دوم کتاب “شعر در ایران پیش از اسلام” نوشتة محسن ابوالقاسمی در سال 1374 به­شعر در ایران میانه، اشعار جامعه مانوی و قالب­های شعری می­پردازد.

 

1ـ5ـ روش تحقیق

 

  شیوة تحقیق در این پایان­نامه به­صورت کتابخانه­ای بوده که با مطالعه کتاب­ها و مقالات علمی مرتبط و نوشتن آنها به­صورت برگیزه بوده­است. همچنین از سایت­های معتبر، در­جای خود استفاده­شده­است.

 

1ـ6ـ سؤالات تحقیق

 

 چرا مانویان از صنایع ادبی در متون و اشعار خود استفاده می­کردند؟

 

2-   آیا اشعار مانویان از نظر ظاهری به­شعر امروزی شباهت دارند یامتفاوت هستند؟

 

 1ـ7ـ فرضیات تحقیق

 

 به­نظر می­رسد که استفاده از آرایه­های معنوی برای ارتباط بیشتر با مخاطبان بوده­است.

 

• به­نظر می­رسد ظاهر اشعار مانوی با اشعار امروزی متفاوت باشد.