…………………………………………………………………………………………………. 101
5-2- خلاصه مطالب…………………………………………………………………………………………………. 101
5-3 پاسخ به پرسشهای تحقیق …………………………………………………………………………………….. 102
5-4 پیشنهاداتی برای پژوهشهای بعدی………………………………………………………………….. 105
فهرست منابع و ماخذ
منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………. 106
منابع انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………… 107
- طرح موضوع تحقیق
فراگیری یک زبان نه تنها فقط به خاطر سپردن کلمات، به کاربردن کلمات در جمله، کاربرد دستور و یافتن معانی نیست، بلکه به معنای درک زبان به عنوان یک رفتار اجتماعی میباشد (ولفسان[1] : 1989). فراگرفتن دانش اجتماعی زبان مقصد، امری بسیار مهم و قابل توجه است. از این رو چنانچه سخنوران در تعامل دو زبان، قانونهای یکسانی را در به کار بردن زبان به کار نبرند، ممکن است از سوی یکدیگر گستاخ یا بی ادب تلقی شوند. در نتیجه، سوء تفاهم زبانی در میان فرهنگها، غیر قابل اجتناب به نظر میرسد و گاهی ممکن است به توهینهای جدی به یک جامعهی زبانی منجر شود. یکی از محتملترین سوءتفاهمهای زبانی در یک تعامل اجتماعی، ممکن است در “رد کردن” اتفاق بیافتد.
ردکردن یک تقاضا، دعوت، پیشنهاد یا تعارف، یکی از کنشهای به مخاطره اندازی وجهه میباشد. بنابراین در عمل ردکردن، مردم باید از راهکارهای آن آگاه باشند، تا سرحد امکان تهدید را کاهش دهند و یک تعامل ملایم داشته باشند. علاوه بر آن عوامل اجتماعی مانند جنسیت، وجهه اجتماعی 2 و فاصله اجتماعی 3، بر عمل ردکردن تقاضا، دعوت، پیشنهاد یا تعارف اثر می گذارد (ناگروهو4 : 2000).
بررسی این تحقیق بر اساس تئوری ادب5 براون و لوینسون6 (1989) که وجهه7 را مد نظر قرار می دهد، استوار است. به طور کلی ادب را مربوط به مفاهیمی از قبیل “سنجیده عمل کردن”، “فروتن بودن” و “مؤدب بودن” با دیگران میدانیم. در مطالعه مؤدب بودن به لحاظ زبانی، مهمترین مفهوم وجهه است و وجهه همان تصور از خود عمومی است، یعنی آن حس عاطفی و اجتماعی از خود که هر کسی آن را داراست، و انتظار دارد که افراد دیگر به آن ارج بگذراند. مؤدب بودن را میتوان به منزله آگاهی از مراعات کردن وجهه شخص دیگر تعریف کرد.
اگر سخنی بگویید که تصوری از خود شخصی را در معرض خطر قرار دهد، این عمل را کنش به مخاطره اندازی وجهه1 مینامند. برای مثال اگر کنش کلامی مستقیمی را برای مجبور کردن کسی به کار ببرید، (برای مثال: آن نمکدان را به من بده! ) در این صورت به گونهای رفتار کردهاید که گویی قدرت اجتماعی بیشتری از آن شخص دارید. اگر به واقع آن قدرت اجتماعی را نداشته باشید، ( یعنی افسر ارتش یا زندانبان نباشید )، در آن صورت یک کنش به مخاطره اندازی وجهه را به کار بردهاید. یک کنش کلامی غیر مستقیم که به صورت سوالی “میتوانید نمکدان را به من دهید؟” مطرح میشود، فرض مبنی بر قدرت اجتماعی را از بین میبرد. شما در این جمله میگویید اگر ممکن است این کار را بکن، این کار باعث میشود که تقاضا و درخواست شما کمتر برای وجهه شخصی دیگر مخاطره آمیز باشد. هرزمانی که چیزی را بیان میکنید که باعث میشود که خطر احتمالی به وجهه شخص دیگر کمتر شود، آن را کنش حفظ وجهه[2] مینامند (یول3 :135 :1985).
در کاربردشناسی دو نوع وجهه مورد نظر قرار میگیرد. وجهه مثبت و وجهه منفی. وجهه منفی همان نیاز به مستقل بودن وآزاد بودن از تحمیل است. وجهه مثبت همان لزوم به متصل بودن، متعلق بودن و عضو یک گروه بودن است.
عمل “رد کردن” یک تهدید جدی برای وجهه مثبت مخاطب است. در نتیجه تلاش برای کاهش این تهدید لازم مینماید. سخنور باید استراتژیهایی را به کار گیرد که با استراتژی های ادب همخوانی داشته باشد (ناگروهو :2000).
طبق نظر براون و لوینسون (1989) برای کاهش تهدید وجهه مثبت و منفی مخاطب، باید ادب مثبت و منفی را مد نظر قرار داد. ادب مثبت یک عامل شتابدهنده اجتماعیست که نشان میدهد شخص میخواهد با نشان دادن شباهتها، (در نقطه نظرات و اهداف، هدیه دادن، ابراز علاقه کردن و….) به مخاطب نزدیک شود (1989:101). افراد در موقعیتهایی که لازم است به درخواست، دعوت، پیشنهاد و تعارف پاسخ منفی بدهند، ازشیوههایی که کمتر وجهه شخص را مورد تهدید قرار میدهد استفاده میکنند. این شیوهها اصطلاحاًًًًًًًٌٌ استراتژی نامیده میشود. افراد بسته به عوامل اجتماعی و فرهنگی نظیر سن، جنسیت و طبقه اجتماعی، از نوع و میزان متفاوت از استراتژیهای رد کردن استفاده میکنند. چنانکه اشاره شد، یکی از عواملی که در فصل دوم به تفصیل به آن پرداخته خواهد شد، عامل جنسیت است، به همین منظور این پژوهش برآن است تا استراتژیهای ردکردن در زبان فارسی را با توجه به جامعه زبانی شیراز و بر مبنای جنسیت گویشوران بررسی کند.
اهمیت و ضرورت تحقیق
کشف و استخراج استراتژیهای ردکردن میتواند به جهات مختلفی مؤثر باشد. یکی از این موارد کاربرد آن در آموزش فارسی به غیر فارسیزبانان است. با آموزش استراتژیهای ردکردن میتوان این زبانآموزان را در جلوگیری از سوءتفاهمهایی که بر اثرعدم آگاهی از این استراتژیها موجب میشود یاری کرد. همچنین کشف استراتژیهای ردکردن خصوصاًً با توجه به جنسیتهای متفاوت میتواند ایرانیان را در تعاملات اجتماعی یاری کند. این پژوهش با توجه به اینکه در شهر شیراز صورت میگیرد، میتواند مبنایی برای مقایسه این استراتژیها در این شهر، با سایر پژوهشهایی از این دست که در تهران و سایر شهرستانها صورت میگیرد، باشد.
از آنجا که تاکنون پژوهش نظاممندی در رابطه با استراتژیهای ردکردن در زبان فارسی بر مبنای جنسیت گویشوران صورت نگرفته است، اهمیت این تحقیق در بررسی این امر را نشان میدهد. علاوه بر کشف استراتژیهای ردکردن در این پژوهش، میتوان اهمیت توجه به این مهم در تعاملات اجتماعی را بیش از پیش نشان داد.
1-3-هدف تحقیق
پژوهشگر بر آن است تا روشهایی که سخنوران فارسی زبان، یک تقاضا، دعوت، پیشنهاد و یا تعارف را رد میکنند، بررسی کند. وی با در نظر گرفتن عامل اجتماعی جنسیت، نقش جنسیت در انتخاب استراتژیهای مورد نظر را بررسی میكند. هدف از این پژوهش در مجموع بررسی لایه دیگری از زبان فارسی که کشف و استخراج یکی ازعوامل کاربرد شناختی زبان است، میباشد.
1-4- روش تحقیق
این پژوهش از نوع پژوهشهای پرسشنامهای است. در این پژوهش ابتدا پرسشنامهای با سوالات باز طراحی و در میان اقشار مختلف توزیع گردیدهاست. سپس بر اساس نتایج به دست آمده، پرسش نامهای چندگزینهای طراحی و در دو گروه زنان و مردان به منظور تعیین تاثیر جنسیت توزیع و دادههای بدست آمده مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتهاست. برای نیل به این منظور، 12 موقعیت متفاوت در خصوص موقعیتهایی که فرد لازم است در خصوص تقاضا، دعوت، پیشنهاد و یا تعارف تصمیم گیری و اظهار نظر کند، در چهار دستهی تقاضا، دعوت، پیشنهاد و تعارف، طراحی شد و به صورت پرسشنامه باز در اختیار 100 نفر اقشار مختلف مردم قرار گرفت. پس از جمع آوری پرسشنامهها و بررسی پاسخهای تشریحی، استراتژیهای ردکردن مربوط به هر موقعیت، کشف و استخراج شد و سپس پرسشنامه چندگزینهای برمبنای آنها برای توزیع در میان دوگروه 50 نفری زن و مرد تهیه شد. نتایج پاسخهای بدست آمده در جداول مستقل برای هر موقعیت نشان داده شده و میزان استفاده از استراتژیها در میان زنان و مردان، به طور مفصل مقایسه و بررسی شدهاست.
فرم در حال بارگذاری ...