وبلاگ

با توجه به این که انسان تنها موجودی است که زبان ملفوظ دارد و می­تواند با آن عواطف خود را به دقت به دیگران انتقال دهد. بنابراین، زبان مهمترین وسیلۀ ارتباط بین مردم و بزرگترین عامل تشکیل اجتماعات و فرهنگ و تمدن و علم و هنر محسوب می­شود (فرشیدورد، 1388: 23). در گذشته انسان­ها برای برقراری ارتباط و انتقال افکار و عواطف خود از نشانه­­ها و حرکت­ها و علایم استفاده می­کردند؛ اما امروزه زبان از مؤثرترین ابزارها برای ادای فکر و برقراری ارتباط است.

نفیسی معتقد است، زبان بهترین و آشکارترین وسیلۀ نشان دادن فکر مشترک است و بسیاری از افکار را می­آورد (نفیسی، 1390: 293). افزون بر این، مهمترین ابزار ارتباط اجتماعات بشر محسوب می­شود که سبب تولید فهم علایم و کلمه­ها و جمله­های تازه بی­شماری به وسیلۀ انسان می­شود (فرشیدورد، 1388: 24). از این رو، زبان و ساختمان آن همواره مورد توجه پژوهشگران بوده است و قواعد آن به وسیلۀ دستورنویسان و دیگر پژوهشگران مورد بررسی قرار گرفته است. این قواعد که به مثابه دستور زبان شناخته شده است، جزء علوم اصلی ادبی به شمار می­رود و ساختار هر زبانی را شکل می­دهد. از این رو، برای بررسی هر علمی ابتدا به سراغ دستور زبان آن می­روند تا بتوانند با

 شناخت بهتر آن، از آن برای مقاصد مورد نظر بهتر استفاده کنند. به گفتۀ باطنی، الگوها و روابطی که مجموعاً ساختمان این زبان را شکل می­دهد، انواع متفاوتی دارند که می­توان آن­ها را از سه جنبۀ دستور، واژگان و اصوات مطالعه کرد (باطنی، 1387 :7). قصد ما در این پژوهش بررسی جایگاه دستور زبان فارسی در ویرایش زبانی است. این ویرایش یکی از انواع ویرایش متون است که به صورت صحیح عبارات و جملات، دقت در ساختار و معنی و کاربرد واژه­های به کار رفته در متن، بررسی ساختار جمله، رفع خطاهای زبانی و نابه­سامانی عبارات، پرهیز از درازنویسی و ابهامات و … می­پردازد.

به طور کلی، آنچه در ویرایش زبانی بحث می­شود، از چند منظر قابل بررسی است:

«1)  رفع خطاهای دستوری، ساختاری و جمله­بندی؛

2) اصلاح انحراف از زبان معیار و یک­دست کردن زبان نوشته؛

3) ابهام­زدایی از عبارت­های نارسا، مبهم، متناقض، نامفهوم و عامیانه؛

4) انتخاب برابرهای مناسب برای واژگان غیرفارسی، حذف واژگان، تعابیر و اصطلاحات و عبارت­های تکراری و زائد، عامیانه، ناقص، نارسا، متضاد و متناقض؛

5) کوتاه کردن جمله­های طولانی؛

6) ساده­سازی و روان­سازی متن از نظر جمله­بندی؛

7) گزینش واژگان فارسی و برابرهای مناسب» (ذوالفقاری، 1390: 17).

بنابر موارد مذکور، یکی از مقوله­های مهم در ویرایش زبانی، توجه به دستور زبان است؛ چرا که ساختار و جمله­بندی متن را سامان می­دهد، ابهام را از عبارت­های نارسا و متناقض می­زداید، با شناخت روابط اجزای جمله؛ از میزان نارسایی­ها در نگارش متن می­کاهد و … . مهم­تر از همه به صورت اثر و اجزای سازندۀ ساختمان زبان متن توجه می­کند. با توجه به این که صورت وسیلۀ پی بردن به معنی است و اگر ظاهر عبارت ناقص باشد، معنایی از آن مفهوم نمی­شود؛ لذا توجه به صورت که ساختار جمله و کلمات را شکل می­دهد، اهمیت بسیاری دارد و در دستور زبان به آن توجه می­شود که در ویرایش زبانی جزء مقوله­های مهم به شمار می­آید.

بدین ترتیب، در این پژوهش انواع کلمه که شامل 7 نوع فعل، اسم، صفت، ضمیر، قید، حرف و صوت می­شود؛ مورد بررسی قرار می­گیرد. برای انجام این مهم، مباحث مورد نظر را که در ویرایش زبانی اهمیت بیشتری دارد، از کتاب­های دستور مفصل فرشیدورد، دستور انوری و گیوی، دستور باطنی، دستور خیام­پور و … بیان کرده­ایم. این مباحث هر کدام در ویرایش زبانی قابل بحث است؛ چراکه هر یک بر اساس الگوی مشخصی در جمله نقش­آفرینی می­کنند و هر گونه غلط و مغایرتی در شیوۀ به کار بردن آن­ها موجب نامفهومی و پیچیدگی متن می­شود. به عبارت بهتر، بدون توجه به این مباحث و رعایت صحیح قواعد آن راه به جایی نمی­بریم.